Abgeduckter Bericht, Erinnerungen und Tatsachen, Een Vertäll'n von Schippbrügg, Jungfernstieg, Strandstraat, Dang'n un Strand, Fischerie Rökerie, un all dat, wat sonst noch Wert iss över dütt Streemel Eckernför to snacken, von de Tied naa de Johrhunnertwend, beed naa den irsten Weltkrieg hinn, över Leb'n un Gescheen wie'd wesen un wat sick de Tied so affspeelt hätt, Dat besondere an düße Geg'n weer, dat hier, dat ganze Johr dörch, een reege Betrieb herrschen de, vun de 38 Rökerien in Eckernför weern alleen 20 Stück, an Jünfernstieg un Strandstraat tätig wo 160-180 Obsteekerfruuns beschäftig weern, dorto keem an de 40 Rökerknechen, un Inhängers, denn keem die Holthauers in de Holtstall'n, dor ok noch to de dat ganze Johr beschäftig, un wat to dohn, harr'n ümm all dat veele Rökerholt an Böök'n Eek'n, un Ellern wat all verqualmt wor, dat weern veele Hunderte von Festmeters, wat all mit de Hänn un mit dat Gescheer wie Axen, Sleegels un Kiel'n klövt wor, denn Saag, un denn to Kluftholt, un spöön haut war'n müß een, swöre Arbeit wenn ok noch veel Kaasholt

dor twischen, so mußten de Holthauers oft er dröge Kehl, mit een grod Snapps spööl'n wat denn ok ricklie maakt, wor, denn de Holthauer, de ick so kennt heeft weern all dringfaste Lüüd, de ohne Staak sien Vitalgetränk “von Föh sien” dat gornie dörchstahn harr'n. XX Mehrere Saagerien weern in Eckernför beschäftieg mit Fischkistenholt hertostell'n vör de Fischrökerien, de Hornsche Saagerien weern an de Noorstraat, De Linausche Saagerie an de Jünferstieg op dat Brüggengelände, wer de grödste, denn wer Eldachsen, geg'n över von Linau dor, un später, an de Jünfernstieg Chrischan Dibbert (de Senator) sien Saagerie de een kort Tied, naa sien Fertistellung ok affbrenn de hee müß sien Kistenfabrik op de anner Sied von de Bahnövergang, wer opuun. De Linausche Saagerei de in Juli 1912 affbrenn, wo für mehrere Daag een Grodfüür entstahn wer, bie de Saagerie leeg dat ganz Gelände, vull von grod dicke Böökenstämme, de saagt un schält warn müßen vör de Herstellung von Fischeistenholt, dat to de verschiedenen sorten von Kisten, torech sneen wor, dat fertige Kistenholt

wor nahstens an de Fischrökerien, Kistenfabriken, un Nagelbööns utleevert, hier to de verschiedene Kistensorten tosaam nagelt, dat geev, ½ Wall, ¾ Wall, 1 Wall,1½ Wall un 2 Walls Kisten, eenmaal vör Sprotten un vör Siel'n un Vull- hering, veele von de Kisten wor'n in Heemarbeit von ole Lüüd in er Wohnungs ferdi nagelt, de meißte Kistennagelie wer von Jungs, un Lüüd maakt, op to Huus in de Rökerien, sölbst oder op de Nagelbööns vun de Kistenfabriken, jede Kist müß irst Oprahmt, un denn Bormt warn, (Rahmen u. Boden), vör 100 Kisten de fertie nagelt, geev dat dormaals 50 Penn. In de Rökerien wor'n de, mit de verschiedene Sorten Fisch verpackte Kisten, meistens von Jung's, mit een Deckel to nagelt. Joh. Klemsen weer de irste vun de Rökerien, de sick een Nagelmaschien vör'd to nageln, de Tied anschaffen de, dat mud 1913 wesen sien. Weern de Kisten mit een Deckel verseen, worn se in verschiedene Kollis to saam snört, un so vör de Versand mit Bahn oder as Postgut ferdie maakt. Dat Fischwark wat Sprotten, Hering un Siel'n bedreeb, wor dormaals naa Wall (80 Stück) köft un verköft, deshalb ok de verschiedene Kistensorten. Veele von de Jung's, de in de Rökerien de Kisten nageln, deen, bleem meistens naa er Konfermatschon

in de Rökerien bie to arbeiten, se stünn denn mit de Johr'n aß Rökerkecht vör de Löökers beed dat se old weern. De Obsteckerfruuns besorgten dat gröne Fischwark, op de Speeten (Spiese) to stecken, wat ok leern'd war'n müß, een grod Andeel von düsse Fruuns weern Fischerfruuns, de ganze Fischobsteekerie de Tied, wenn in de Saison von Harvst beed Fröhjahr, grode Mengen von Blankfisch anland worn, op hiesige oder fremde, swöre Stück Arbeit vör de Fruuns, so göng'n er Arbeitstied, veelmaals von morgens 6 oder 7 Uhr beed Obends hinto 10-11 jo oftmaals beed de Klock 12 des Nachts, un se weern, bloß een Stunnstied över de Middag utscheid, ümm er beed Etten daal to sluken, un maal non rechten, in'd Huus to sehn, to Kaffeetied un Obendbrot müßen de grod Kinner er Mudders wat hin bring'n, wenn de Vadders in'd Huus weern, sonst, mußten de Kinner sölbst wat torecht, maaken. Dörch dat lange, op een Placken stahn an de Opsteekdisch, veele Fruuns harr'n, sick dorbie, Krampadern un sönst wat an er Beens wegghohlt, wo se mit dee Johr'n, veel Leid'n mit harr'n, over dat Geld, wer de Tied manchmaal heel knapp, so mußten de Fruuns

wenn'd nödig, wat mit Verdeen, in veele Familien weern dormaalige Tied een barg Kinner, de man all satt un ok wat ümm un an hemm mußten, deshalb mußten de grod Jung's un Deerns, op irgend een Aart un wies, all een paar Groschen mit verdeen, to de Ünnerhold von de Familie op dörch Kisten nageln, oder sonst een Gewerbestell, denn jede Pennig wer nödie, Wenn de Saison vör de hiesige Fischerie in uns Föör anfang'n de un mit grod Fänge an Hering, Siel'n, un vör all'n, an Breedeln (Sprotten) an'd Markt keem, dorto noch veel Fischwark wat över See, mit de Beltböö vun Dänemark, mit de Iisenbahn ut Utland keem däglig veelmaals 8-10 Wagons bie uns an'd Markt, op vun Dänemark, Norwegen, Sweden, jo oftmaals ok noch von Holland, Belgien Frankreich un von England mit de leckeren Engelsche Hering, over ok veele Sprotten keem von de Länder, de hier angeb'n sünd. Denn keem noch dat Fischwark von Apenrad, Sonnerburg, Langballigau Maasholm, so wie manchmaal Elbsprotten un Danziger Sprotten bie uns an'd Markt denn wer'd een hille Tied vör de 38 Rökerien bie uns in Eckernför.

all dat Fischwark to verarbeiten. De grod Rökerien harr'n dormaals all een Gespann mit 2 Peer in Stall, de in de hille Tied von morgens Fröh, beed Obends spätt, in de Gang'n, weern, dat Fischwark vun de Brügg, von'd Aukschonsplatz ut de Wagons in Kisten naa er Rökerie to fahr'n, un dor afflaad'n, wo mit ünner an de 200 Kisten, un mehr, vull Fisch vör de Porten stahn deen, de all op de Verarbeitung lurn. Wat de grod Betriebe mit Peerd un Waag mußten, de mittlere un lütt Betriebe mit er Schottschekaar, oder se nehm sick Fuhrwark an, dat Fischwark wat se bie de Aukschon köft, ropp to hohln. Wer dat Fischwark, verarbeit, un vör de Versand ferdie, göng'n mit Peerd un Waag oder mit de Schottschekaar naa de Bahn oder Post hinn, so weer de ganze Dag, een hinn un heer, jo man kunn segg'n dat wer een Jagerie, mit gröne Fischwark von'd Markt mit Versandwaar mehr maals op de Dag, vull belaad'n mit de grod Rollwaagen, naa de Gütterschuppen hinn roll'n, ümm de Waagens to belaad'n, so wat, kann man sick hütt sien Daags bie uns gornie mehr vörstell'n, wat, dormaals in Eckernför vör sick gahn iss.

Von de grod Betriebe weern eenige, de sick neben dat Rökern, op dat Marineern vun Hering, aß Rollmop un Bismarkhering instellt harr'n, mit een grod Erfolg vör de Absatz von düsse Waar. De Grundlaag aver vör de Rökerien, wer de grod hiesige Fischerie mit er frische Anlandung von Sprotten, weern se von de Morgentogfischerie, so weern se naa een paar Stünn, dat se fung'n weern, all op de Obsteekerdisch bearbeit wor'n, de Sprotten göng'n all ünner de Markennaam “Kieler Sprotten”, aß Delikateß per Nachnahme över Postgut in de Versand. De Eckernförder-Fischerie, mit Fischmarkt, un Rökerien, wer to de Tied dat grödste an de ganze Ostseeküst in all dree Kategorien. Bie 1900 rümm sünd 70-72 Handwaad'n in Eckernför in Betrieb wesen, dor to hörn alleen 140-144 Böö vun 9 mtr. Länge mit 3-4 Mann Besatzung op jedes Boot, hinto keem noch mehrere Böö mit 3-4 Mann an Bord, de mit Breedelgarns (Stellnetze für Sprotten) fischten, een grod Deel an Quatschen (Quase) de mit een Bünn utrüst, ümm Plattfisch un Dösch lebend an'd Markt to bring'n un mit Büttgarn, Büttwaad un mit de Tuck fischten (Tuck=Schleppnetz)

De Tuckerie kunn, bloß uterhalb von de Hoheits- Grenz bedreeb'n warn, to düsse Quatschen keem noch een ganz deel Jölln, de vör de Fischerie in de Binnenföör, bruck worn, op vör de Trizerie, Aalkörf un Stellnettfischerie, mit Büttgarn, Herrngarn, Makrelgarn Lahsgarn, oder Angeln mit 1 oder 2 Mann an Bord, Alln's tosaam wer dat een grod Antaal von Fischerböö, mit een barg Lüüd und de er Arbeit dormit harrn denn de ganz Fischerie eenerlei wat von Aart, se weern all op Segel un Reems instellt, dat göng'n, all mit Handbetrieb. Bie de Büttwaaden- fischerie ümm 1900 wer 1 Boot mit een Dampmaschien un een mit een Motor ut Rudköping, in Betrieb wesen, de Tied worn ok vun de Segelquatschen, de bloß irst een paar Johr, op de Nack harrn, eenige Ümmbuud, mit Halfdeck, un mit een 6 PS 4 Tak-Dan-Motor ut Kopenhag'n, utrüst. Von 1902 an worn op de Glasau-Werft de irsten grod Quatschen von 12-14 mtr. Länge, aß Schwert böö mit een dörchgahn Deck von vörn beed achtern, mit een grod Bünn von 12-13 Foot, un mit een 4 Tak Motor, von 6 PS utrüst, de von Kopenhag'n keem, so worn se ok noch mit een grod Segellasch optakelt, wölk mit een Boomsegel, de annern mit Schootensegels, düsse Fischerböö weern to de Tied wull de grödsten un modernsten Fischerböö lang, de

de Sleswig-Holsteensche Ostseeküst wesen. Een Quatsch “de Hertha” wor mit een Däbelsche-Motor ut Kiel utrüst, womit se de ganz Tied so lang'n se in Betrieb wesen iss, een barg Malesche hatt heevt. De Motorn weer dormaals een grod Fortschritt vör de Fischerie, alleen de Erleichterung, vör dat hinn un heer fahrn, naa un von de Fangplätze sondern ok vör de Fischerie sölbst, man wer doch nie mehr so affhängig von de Witterung, aß se bloß op Segeln un Reems anwies weern, Ick kann mie over noch besinn, wenn ick as Jung'n maal mit mien Vadder an Bord wer, un dor leeg'n mehrere von de grod Quatschen vor de Holtenbrügg langsied, dat se dor mit een anner över snacken deen wenn dor noch mehr Böö mit Motorn fischten op de Fangplätze, de Drang toletzt dünner warn de, so heevt se doch dormaals ok all över naadacht, dat de Fangplätze mehr strapazeert worn, mit de Motorfischerie. To de grod Quatschen harrn sick eenige noch een lütt Plattkahn buun laaden, wenn se Sommerdaags maal een Tiedlang mit de Hankenheringsgarns fischten, un se harrn er Fang an'd Markt affleevert, so leepen eenige vör'd Vörstrand hinn, un smeeden sick dor vör Anker, un brögten er Netten, mit de

lütt Kahns an Land, un deen er Netten an'd Strand op de Strandhaaver ut breeden tom dröög'n, ümm de Naamiddag, deen se er Netten wer to saam nehm, un mit de Kahns an Bord bröögt, dat wer mehrere Johr'n, so maakt, beed de Fischers sick op er Büttgarn-Dröögplatz, mit 2 finsche Latte, von 24 Foot lang, aß Recken op er Stötten maakten, de Latten worn mit verzinkte Telefondraht de man in 12 cmt, lange Stücke affkneepen harr, in een affstand von 7-8cmt, benagelt worn, denn dat vör'd Vörstrand ling'n bie östlich Winn, mit dat rann un raff kutscheern mit de Kahn wer doch to ümmstendlie. Vör de Waadfischerie worn de irsten Motors ümm 1909-10 in buud, de Fischers de dat maakten, worn von veele Kolleg'n, aß halv verrück erklärt, dat de sick over bald annern, aß se bewiesen wor, dat de Motor vör de Waadfischerie zweckmäßig wer, dormit dat ewige Jongleern mit Masten, Spreeten un de Segellasch bie de Waadfischerie, endlie ophohln de, beed eben naa de irste Weltkrieg, harrn all de Handwaad'n de in Betrieb, sick mit een Motor utrüst, von de verschiedenen Typen, 4 Tak un 2 Tak, op Dan, Randers, Callessen Apenrad irst mit Benzol Motor, naheer mit 2 Takmotorn, Spidelski ut Leibzig, Jürgensen ut Kiel, Bergedorf, Ecke Motor von K. Rehbehn

u.s.w. de Motorfabriken, de Motors für de Fischerie herstellten wußen wie Pilze ut de Eer, De Fischerie harr sick lang de ganze Küsten so bielüdden op de Fischerie mit Motorn, instellt. In de Johr'n von 1905-1907 wanderten veele Fischerfamilien ut, naa Apenrad, Sonerburg, Langballigau, Laboe un Schönbarg, se harrn all de Hoffnung, op de Fangplätze, de se von er nie Heimat ut befischen kunn, mehr Gelegenheit harrn, er Lebensünnerhold von er Familien to verbeedern, denn in Eckernför, wer de Fischerie eenfach över völkert, se kunn nie mehr jeden Fischer sien Lebends- Grundlaag sichern. De Fangplätze in Norden ümm Alsen, worn, so wie so all mehrere Johr'n von een ganz deel Eckernförder-Fischers befischt, wenn in de Föör bie uns wenig to fang'n wer, Hauptsächlie mit de Breedelgarns (Stellnetze f. Sprotten). Mit de oppene Segelböö weer de Fahrt naa de Fangplätze im Nord'n, to Wintertied mit allerlei riskannte Strapazen dörch de Witterung verbunden, wenn se dor ankeem mußten de Fischers sick irstmaal an Land een Logies söcken, dat se een Ünnerkunf harrn, wo geg'n de Fischers mit er grod moderne Motorböö, de jo er Logies bie sick an Bord

harrn, deshalb wer dat in de Fremde fahr'n vör düsse Fischers een recht beed lichder. De Fischers, de sick dor mit er Familie een nie Heimat grün'd harrn oder wull, weern dor to Huus, un de ergiebige Fangplätze harrn se, so to segg'n, vör er Huusdöör, denn von all de Fischers de dormaals von Eckernför, eenerlei wohin utwannert sünd, hätt keen dat jemaals gereut, denn naa wenige Johr'n harrn sick veele, dor Huus un Hoff, nie Böö mit Motor utrüst, un ok noch sonst allerlei anschafft, un sick dor wohl föllt, so hätt man dat jümmers hört, mehrere Johr'n heevt ick dor, as Jung'n mien Sommerferien, bie Verwandte in Sonerburg verbrögt, eben so keem Vetters un Cousines in er Sommerferien maal naa Eckernför, wenn se maal fraagt, worn, op dat in Eckernför nie beeder wesen, wer, se sehn dat as een grod Glück an, dat se in Sonerburg, wohn deen. Wenn Winterdaags, maal vörkeem vör een Tiedlang, dat op de Fangplätze, in Norden de Sprottenschwärme utbleeb'n, bie uns in de Föör, over gode Fänge an Sprotten maak worn, so keem eenige Fischers von dorn, wie ok von de Kieler-Föör, mit er Handwaad'n naa Eckernför um er Glück to versöken, genau so, wenn bie uns nichts

to fangen, mußten de Fischers vn hier ok dor hinnfohrn, wo wat to fang'n wer op naa Norden oder naa de Strander-Bucht, in de Kieler-Föör, dat hör eben to dat Fischer- Leben. Menniemaal wer'd ok, dat hier bie uns in Sonerburg un Apenrad, wie ok in de Flensburger-Föör un ebenso in de Kieler- Föör wat to fangen an grödere Sprottenfänge, dörch düsse globale Anlandung von Sprotten, weern de Priese mit ünner man heel mies, jo dat keem mit vör, wo de Fänge nie all verköft wor'n, den'n wor im Allgemeen von de Vörstänn von de Vereine een Beschluß faad dat irstmaal vör mehrere Daag, de Fischerie mit de Waad'n, instell' worn, ümm de Fischmarkt to entlaßten dormit de Rökerien irst maal Luft maaken kunn von all dat Fischwark wat se sick oplaad harrn, wenn sick de Marklaag, denn een lüttbeed beedert harr, wor vun de Vörstand bekannt, as de Morgentog to maaken, un nie mehr Fischwark, op de Waad an'd Land to bring'n, as so, un so veel Tövers (Zuber 150℔), wat de Vorstand bestimmt harr, so worn de Priese vör'd Fischwark ganz von sölbst wer stabil.

n veele Johr'n, sünd de Tied grod Fänge mit de Sprottnetten (Breedelgarn), un ganz grod Fänge an Sprotten, Sielen Juchers un Vullheern in de Saison von de Handwaad'n, an Land bröögt, Fänge, bed to 80000 ℔ un mehr in een Tog, veelmaals an reine Sprotten, wenn'd nu bie sunn Fang ok noch mit de Pries vör dat Fischwark glücken de, so keem bie de enkelte Waad, de sunn Slaagerfang maakt harr von 8-16000 Goldmark, dor bie rut, dat weer denn ok meistens een Sonderfall, denn gewöhnlie, wenn sunn grod Fänge von mehrere Waad'n maakt worn, weern de Priese ok nie besonders, ick weed noch wie mien Vadder un sien Macker mit er Söstmanns-Waad ünner Lindhöft, een Fang von 1700 Kisten reine Sprotten harrn, un noch een paar Waad'n mehr een grod Fang hatt harrn, un so de Pries vör Sprotten nie günstie wer, wo mien Vadder mit sien Mackers bie Heine Wiedemann er Fang affleeverten, harr hee mit Frankreich telefonert, wo de Sardienfischers streikten, op se Sprotten vör er Sardienfabrikation brucken kunn, hee harr Glück, se köften de ganze Fang so kreeg'n se 8 Mark, vör jede Kist Sprotten, weern utbetaalt. Wiedemann harr natürlie dat best Geschäft dormit maakt.

De anner Waad'n mit er Fänge kreeg'n bie 5 Mark, vör de Kist. De ganze Fang von de Söstmannswaad wer sofort in Wagons verlaad, naa Frankrach hinn. Veelmaals keem dat ok vör, wenn een Maße Fischwark in de Föör weer, dat linger Lang, deshalb ok de Waadtög vun Knappschaar beed naa de Steenwall to, dat Fischwark an de Wall trocken weer, un de Fänge sick op all de Tög eeniger maaden gliekmäßig verdeelt harr, mit beide Tövermolln vull, een un ander harr denn gewöhnlie, ok noch wat in'd Vörboot, oder in'd Meernboot, sunn Daag weern dor, denn ok veele Waad'n, de lingerlang von de Wall (Küste) een an anner op de statschons fischt harrn an bedeelig un liggewull, weern dor Waaden mang, de noch weniger fung'n, jo mand, een wer ok leer utgahn, wo sick de Tog nie lohnt harr. Bie de Waadfischerie, worn nie bloß reine Sprotten fung'n. ok veel Heern(Hering), Sielen un Juchers (Kl. Heringssekunda= Jungfische) veelmaals ut een Mischfang, wo all de Blankfischsorten in weern, jo Anfang de 20diger Johr'n wer dat eenmaal, wo een maße Hunstangs (Stichlinge) mang de

Bie harte Küll un Frostwetter, deen de Fischwärme mit ünner daagelang, jo manchmaal sogar ganze Wochenlang, raff meern von uns Föör stahn, so dat mit Stellnetten, op vör Sprotten oder Herrn (Hering) de ganze Tiede heel gode Fänge maakt warn, mit de Waad'n over nichts to fang'n weer, eben weil dat Fischwark nie naa Land to, an de Wall gahn de, wo de Waaden fischten, wenn over naa sun Küllperiode, plötzlie een Witterungsümmschwung in sedden de, un eenige von de Waad'n an rechte Stee, vör all'n de richtige Tied erwischten, wo de Fischschwärme sick in Beweegung naa de Wall to sedd harrn, so warn meistens de ganz grode Slaagerfänge maakt, un weer von de Waad'n nie, mang de glücklichen, wesen iss, harr dat Naasehn, un müß ümmer wer achter dat Glück rann loppen, beed ok emm maal een Streemel von'd Glück in de Mööd keem, over bie veele heel veele bleevt ok dat ut, un müß sick op dat nächste Johr vertrösten. So weer eben maal dat Fischerleben, dor weern eenfach to veel, Nieten mang de Glückslose utgeeb'n.

bis hier her ist der Bericht abgedruckt, Fr. Daniel

XX Hier möche ich noch einfügen, daß eben vor dem 1. Weltkrieg, der alte Schellhammer der auf der Hasenheide, in einem der Glasauschen Häuser wohnte, sich eine Motorsäge angefertigt oder hat anfertigen lassen, auf Rädern, und somit bei vielen Räuchereien, ihr Räucherholz damit zu Klaftholz gesägt hatte, es war ein große Erleichterung für die alten Holzhauer in den Räuchereien, so schaften die Räuchereien in Gemeinschat sich auch die große Spönhaumaschinen nach dem 1. Weltkrieg an.

XX Gebeet vun de Boom an, un denn dat Gebeed to uterhalb vun Gulstav-Flach, denn för de Grodbelt, un den südlichen naad mittigen verdell un no de Howachter-Bucht to un vun dor weer naa Norden zu up de Fang platz ünner de Probstie naa de Landmarken von de Hessensheer von 4 Holt beed naa 1. Holt mutt den över Ellerbek Kirchhoss ohrt rekeb deep un wieder na de ketrscherbaad büden dahl na de Eckenförder gang daal Wie de grödsten Kisten för de gerökerte Goldbutt, wo 1 Stieg 20 Stück in Pakt in de Versand keem, naa de verschiedene Grodstädte, wo de grooden Kundscha för gerökerte Goldbütt weern. Von die Monat Mai an, jedes Johr, de grood Büttgarn-Fischerie anfang'n de, wurn an de 50 Segelquatschen mit en Bünn in, um er Büttfang lebendig to hohl'n, De lütt Quatschen mit een Mast op, fischte mit er Netten in uns Föör un eb'n buden de Föhr fischte, de Quatschen mit 2 Masten, de Grodmast un de Besan-Mast un de ock gröder weern, beed 10 un 10,5 Meder Länge; harrn er Fangplätze dor na groode Goldbütt fung'n worn, wo dat Stieg Goldbütt, över 16 ℔ wegen de, un so, aß Rökerbutt verwänd worn, wo se to irst een Dahler un den Mark beed to 4 Mark dat Stieg kreeg'n, 1 Stieg wer 20 Stück de Fanggründe för düße Quatschen rekte beed no Alsen to, to Steenrönn ünner Boknis wie ümm de ganze Breedt gehörde, un no Pöhl dee umm Mommark in de lütt Belt, den ünner Ärö bie Vordrups-Flach naa de Fanggrünn vun Veisnitz-Flach un von hier nun weeten og un de Havenfür vund un dad